2. Van dik hout deel 3
Tekst en foto’s: Han van der Kolk
Bos is een (zeer belangrijk) ecosysteem en ook in Nederland is zomergroen loofbos van nature het climaxstadium in de successie van vegetatie. Het bosareaal in ons land bedraagt ongeveer 10% van de oppervlakte land en daarmee heeft ons land zowel in absolute als relatieve zin zeer weinig bos in vergelijking tot andere Europese landen. De gemeente Zeist heeft juist (gelukkig) een relatief grote oppervlakte bos. Zoals genoegzaam bekend bepaalt naast esthetische en emotionele aspecten ook het kroonoppervlak van bomen de waarde. Oude, grote bomen hebben meer blad, filtreren dus meer lucht en leggen meer CO2 vast dan jonge exemplaren.
Het blijft opmerkelijk dat de gemeente Zeist zelfs heden ten dage gezonde bomen met een fors kroonoppervlak kapt wegens esthetische aspecten, zoals geïllustreerd wordt door de fameuze Witte abeel (met een stamdiameter van maar liefst 50 centimeter) in het Nijenheimbosje. Van deze boom gaf de gemeente Zeist aan dat deze ‘is scheefgegroeid’. Andere redenen om deze boom niet te handhaven zijn beschreven als: ‘de gevoeligheid voor takbreuk; de niet-evenwichtige vorm en het feit dat deze veel licht in het plangebied wegneemt. Het rooien ervan levert een duurzamere situatie op, waarmee een ongestoorde ontwikkeling van het gehele gebied mogelijk wordt gemaakt’
Het lotgeval van de scheefgegroeide Witte abeel nodigt uit tot het bezien in een breder kader van de duurzaamheidsgedachte ten aanzien van bos in de gemeente Zeist.
Een uitgelezen kans daarvoor is natuurlijk het resultaat van de realisatie van ‘Wonen in het bos’ in de wijk Kerckebosch. In dit kader verscheen onlangs de belangwekkende notitie Lessen uit de bomenbalans Kerckebosch oost van de Stichting Beter Zeist. Het is zeer prijzenswaardig dat deze stichting deze deugdelijke notitie het licht heeft doen zien, want na de realisatie van een woonwijk (289 nieuwe woningen en 632 woningen vervangen door nieuwbouw op een oppervlakte van 48 hectare) in een bos is een evaluatie van de effecten van een dergelijk project op dat bos zeer voor de hand liggend.
Reeds op 30 maart 2011 schreef de heer P. van Driel de notitie Analyse bosverlies bij nieuwbouw Kerckebosch en hij becijferde zeer nauwkeurig middels rasteranalyse het verlies van bos door nieuwbouw in de wijk Kerckebosch. Het becijferde verlies aan bos was aldus 29 hectare overeenkomend met een reductie van 67%.
Heden ten dage blijkt er in de nieuwe woonwijk zelfs kaalkap te worden gebezigd (zie onderstaande afbeelding) van oorspronkelijk bos en worden er momenteel nog steeds bomen gekapt. Het is daarom bepaald niet denkbeeldig dat het door de heer van Driel genoemde percentage van 67% bosreductie slechts een minimum is en dat dit percentage nu zelfs meer dan 67% is.
Om te bepalen in hoeverre de boekhoudkundige insteek hout snijdt ten aanzien van de mate van bosreductie in de nieuwbouwwijk Kerckebosch biedt ‘Google Earth’ uitkomst. Oorspronkelijk was er sprake van nagenoeg aaneengesloten boomkronen in het gebied van de geplande nieuwbouwwijk Kerckebosch, hetgeen een belangrijk karakteristiek is van bos. Wanneer de nieuwbouwwijk Kerckebosch momenteel met ‘Google Earth’ wordt bekeken ontbreken aaneengesloten boomkronen vrijwel geheel in tegenstelling tot de directe omgeving (ondanks de netto aanplant van 629 nieuwe boompjes). Dit is geheel passend bij de conclusie van de Stichting Beter Zeist dat er bij de herontwikkeling van het Kerckebosch wel degelijk een grote oppervlakte aan bos verloren is gegaan, deels ook bos op een ‘oude bosgroeiplaats’. Oftewel de herontwikkeling van het Kerckebosch heeft het bos gedegradeerd tot een verzameling bomen. Met andere woorden in de herontwikkeling is het Kerckebosch duurzaam verdwenen (evenals trouwens de Kerk).
Gelukkig zien veel burgers met lede ogen aan hoe in hun directe omgeving bomen soms massaal worden gekapt. Op de lijst met protesten tegen bomenkap in de Volkskrant van 10 december 2022 neemt Zeist zelfs de vierde plaats in. Zeker in de huidige tijd verdienen bossen in het algemeen en bomen in het bijzonder duurzaam behoud anders mist Zeist de bal.
Geraadpleegde literatuur:
- Driel, P van/Stichting ontwikkeling Kerckebosch-Zeist. Analyse bosverlies bij nieuwbouw Kerckebosch. Notitie van 30 maart 2011.
- Geelen, J-P. Burgers voor bomen. De Volkskrant 10 december 2022: katern Boeken & Wetenschap pagina 4-6.
- Kolk, Han van der. Van dik hout. De Grote Ratelaar 2020(4):13-15.
- Kolk, Han van der. Van dik hout deel 2. De Grote Ratelaar 2021(1):20-22.
- Stichting Beter Zeist. Lessen uit de bomenbalans Kerckebosch oost. Notitie van 27 juni 2022.