Boom/Struik van de week: Vaccinium myrtillus

Blauwe bosbes

In het Markdal en Breda is het meest bekende dwergstruikje ongetwijfeld de klokkebei. Er zijn zelfs Bredanaars die beweren dat de Klokkenberg naar deze plant is vernoemd.

Maar ze hebben ongelijk. Erfgoedweb Breda meldt: ‘De naam Klokkenberg is overigens in 1953 “meeverhuisd” vanuit een noodlocatie Tilburg maar duidt van oorsprong op een geplande locatie bij Loon op Zand. In 1945 is er ook daadwerkelijk een klok gegoten die in 1970 werd opgesteld vóór de Klokkenberg aan de Galderse weg’. Nu zou je nog kunnen denken dat ze in Loon op Zand een berg naar klokkebeien hebben genoemd. Maar ook dat is niet waar. Het Brabants Historisch Informatiecentrum weet het volgende: ‘De Klokkenlaan in Loon op Zand herinnert hoogstwaarschijnlijk aan de torenklokken die hier eeuwen geleden zijn gegoten. Het oorspronkelijke toponiem was overigens Klokkenberg, wat meer doet denken aan het gelijknamige, in hartoperaties gespecialiseerde ziekenhuis in Breda’. Het Historisch Informatiecentrum weet dan blijkbaar weer niet dat Loon op Zand een TBC-sanatorium is misgelopen. Wat leren wij hiervan? Klokkengieten levert een plaatsnaam op, maar ook een plaatsnaam kan leiden tot klokkengieten.

Terug naar de blauwe bosbes (Vaccinium myrtillus). Hij behoort tot de Heifamilie, waartoe uiteraard dophei en struikhei behoren, maar ook allerlei zeldzamere bessen als de cranberry en de rijsbes. Tot uw verrassing wellicht, behoort ook de Pontische rododendron hierbij. De Pontische rododendron is de paarse huis- tuin- en keukenrododendron die zo kan woekeren op de landgoederen. Veel leden van de Heifamilie groeien op kalkloze, zure bodems. De blauwe bosbes gedijt in de bossen rond Breda waar het bos niet te dicht is en op open plekken en aan bosranden. Dit soort bossen zijn vaak voormalige heideterreinen. In het Markdal moet je hem zoeken op de hogere delen.

De bloemen zijn een goede nectarbron voor bijen waaronder hommels en honingbijen, maar vooral voor de bosbesbij (Andrena lapponica). Die is tamelijk zeldzaam, maar door mij waargenomen in de bossen bij Ulvenhout. Het struikje is tevens een van de waardplanten voor de vlinders het groentje en het heideblauwtje. Beide ook al zeldzaam tegenwoordig.

Bosbessen werden en worden geplukt. De Stem van juni 1914 meldt dat voor dag en dauw heel Breda naar het Mastbos trok om klokkebeien te plukken. Ook als verdienste blijkt uit een ander citaat op het internet: ‘Jongens van niet bepaald welvarende huize kwamen er mee aan de deur. Waarschijnlijk beurden ze dan meer dan wanneer ze de bessen naar de Herofabriek brachten.’

Tekst en foto’s: Aad van Diemen