Onderzoeksresultaten betere bescherming monumentale bomen gepresenteerd

Hoe kunnen we monumentale bomen beter beschermen in Nederland? Die vraag stond centraal in een onderzoek dat Terra Nostra, kennisatelier voor boom en bodem, in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de Bomenstichting heeft uitgevoerd.

De resultaten en aanbevelingen werden donderdag 19 december jl. bij de RCE gepresenteerd en overhandigd aan Nicole Boeijink van de Bomenstichting en Arjan de Zeeuw, directeur kennis & advies van de RCE.

Monumentale bomen

Wat zijn monumentale bomen? In veel gevallen gaat het om bomen met een hoge leeftijd gecombineerd met een bijzondere schoonheid of zeldzaamheidswaarde. Of om bomen met een beeldbepalende functie voor de omgeving. Er staan 15.000 bomen geregistreerd in het Landelijk Register van Monumentale Bomen die ouder zijn dan 80 jaar.

Monumentale bomen hebben een grote betekenis voor de kwaliteit van onze leefomgeving. Tegelijk zijn ze kwetsbaar. Soms moeten ze wijken voor stedenbouwkundige ontwikkelingen of nieuwe infrastructuur. Maar ook zaken als klimaatverandering, bodemverstoringen en onwetendheid kunnen zorgen voor verlies aan monumentale bomen.

Erfgoedwaarden oude bomen

Het is belangrijk om de erfgoedwaarden van oude bomen te laten zien. Bomen vertellen verhalen en iedereen kent wel een boom die betekenisvol is. Deze verhalen zijn waardevol voor toekomstige generaties. De bomen vertellen immers iets over de geschiedenis en de identiteit van een bepaalde plek, aldus Berthe Jongejan. Landschapsspecialist bij de RCE.

Verspreid over het land zijn voor het onderzoek vijftien monumentale bomen geselecteerd om een beeld te krijgen wat ervoor nodig is om zulke bomen nog generaties mee te laten gaan.

Resultaten

De eigenaren van de monumentale bomen blijken te variëren van particulieren, gemeenten, landgoedeigenaren tot landschapsbeheerders, een kerk of een waterschap. Hun betrokkenheid en kennisniveau lopen sterk uiteen. Bomen met goede zichtbaarheid blijken beter beschermd, terwijl bomen zonder functie of verhaal vaak ondergewaardeerd worden. Ook hebben oude bomen een hogere ecologische waarde. Duurzame instandhouding van monumentale bomen blijkt versnipperd en uiteenlopend van aard en verschilt per gemeente. Slechts een enkele gemeente heeft de groeiplaats en de ondergrondse bescherming opgenomen in het omgevingsplan.

Aanbevelingen

Op basis van onder andere bovenstaande resultaten hebben de onderzoekers aanbevelingen opgesteld voor betere wet- en regelgeving, bewustwording en beheer. Dit om de kwaliteit en levensverwachting van monumentale bomen te vergroten.

Het rapport doet een aantal concrete aanbevelingen aan diverse partijen die betrokken zijn bij de zorg voor monumentale bomen, zoals de Bomenstichting, gemeenten, provincies, de RCE, etc.:

1. Maak een Nationale richtlijn voor beheer en onderhoud van monumentale bomen, met o.a. een boombeheerplan voor monumentale bomen.
2. Ontwikkel een landelijke lijst bomen van ereklasse met een cultuurhistorische waarde op nationaal niveau, en onderzoek of een kleine selectie in aanmerking zou kunnen komen als groen Rijksmonument. Denk hierbij aan de meest bedreigde (toekomstige) monumentale of veterane bomen met een hoge cultuurhistorische waarde.
3. Bedenk verbeterpunten voor bestaande (gemeentelijke) regelgeving, zoals het bieden van suggesties voor regels of beleid rondom noodkap.
4. Kennis, educatie en bewustwording: verhoog het publiek bewustzijn en zorg voor educatie rondom het belang van monumentale bomen, zowel voor eigenaren, boombeheerders als voor het brede publiek.
5. Stel objectieve criteria voor de cultuurhistorische en ecologische waardebepaling op. Ontwikkel voor de Top-100 oude bomen met het predicaat ‘Bomen met hoge erfgoedwaarde’ een integrale en geobjectiveerde waarderingssystematiek. Met kaartjes en belangrijkste kenmerken/verhalen. lees verder op de website www.cultureel erfgoed.nl